In balans

Het is moeilijk om balans waar te nemen door erover na te denken. Er is geen specifieke plek voor zoals je ogen zijn voor het zien. Je kunt je balans wel in je bewustzijn brengen door er bewust mee te spelen, bijvoorbeeld door je uit evenwicht te brengen en te voelen wat er dan gebeurt. Je kunt het nooit uitschakelen. Het is er gewoon. Balans is er altijd, want het gaat over hoe je met de zwaartekracht omgaat. Het is een hele organisatie van activiteit die dat regelt.

Vanaf het moment dat je uit de warme drijvende wereld van je moeder komt, baad je je in de kracht van het zwaartekrachtsveld. Zwaartekracht oefent elk levend, ademend moment van je leven een aantrekkende werking uit op je lichaam en daar heb je mee te dealen.
In het begin ben je er hulpeloos tegen. Je kunt alleen maar tegen de grond duwen, met de zwaartekracht mee. Doordat je steeds varieert in waar je duwt, leer je steeds meer je spieren beheersen. Dit is ook al meteen een begin van balanceren, in balans blijven omdat je benen en armen niet op de grond zijn.

prachtig om te zien hoe spelen balans ontwikkelt

Tegelijk begin je op je buik liggend je hoofd op te richten tegen de zwaartekracht in, eerst een beetje en langzaam steeds meer. Ook dat vraagt zoeken naar balans, je contact met de grond wordt kleiner. Je laat je armen helpen door er mee in de grond te duwen. En als je rugspieren zo sterk geworden zijn dat je je armen voor iets anders kunt gebruiken, ontwikkel je je balans verder. Eerst één arm en de andere helpt met in balans blijven. Op een gegeven moment val je om omdat je net te ver reikt of je hoofd net iets te veel op zij laat gaan. Zo langzamerhand krijg je meer controle over je ledematen en ontdek je dat je om kunt rollen wanneer je dat wilt, niet alleen als je je evenwicht verliest. Je gaat zo spelen met gewicht verplaatsen dat je heel geleidelijk omrolt. Als je dat dan steeds beter doet, doe je het ook snel en met steeds net een beetje andere richting. Met al die bewegingen oefen je je evenwichtsorganen en tegelijk worden je spieren steeds sterker. Al spelend ontdek je hoe je kunt voortbewegen door je af te zetten tegen de vloer en naar voren te trekken. Langzaamaan breng je jezelf steeds meer van de grond. Je basis wordt dus met de dag kleiner. Daardoor heb je je evenwichtsgevoel en je evenwichtsorganen ook steeds meer nodig. Je kunt je lichaam al bewegend balanceren. Het is een prachtig samenspel tussen de delen van je lichaam die in contact zijn met de grond en de lichaamsdelen die ervan vrijkomen. Al onderzoekend ga je steeds verder van de vloer door je aan iets op te trekken tot staan.
In dit filmpje kun je heel goed een deel van dat proces zien. Deze baby is eigenlijk voortdurend met evenwicht aan het spelen en aan het balanceren.

Niemand bouwt een tweepotige stoel, omdat dat te onstabiel is. Jij, als mens, hebt jezelf leren staan en lopen op twee benen door je verschillende lichaamsdelen op elkaar af te stemmen in samenhang met de zwaartekracht. Dit proces vraagt veel tijd en geduld. Je kunt het niet versnellen, het bouwt zich al spelend en bewegend op. En de manier waarop je het hebt geleerd is ook de manier waarop je het later gebruikt hebt bij alle nieuwe dingen die je hebt geleerd: hardlopen, springen, hinkelen, fietsen, schaatsen, etc.

De vraag is waarom veel mensen op latere leeftijd minder balans hebben. Het is zo’n goed aangelegde samenwerking tussen de verschillende lichaamsdelen. Heb je hier ideeën over of een mooi verhaal, deel het hier onder de reply knop.

Feldenkrais maakt me blij

In maart en april hebben we met een team collega’s gewerkt aan een film over de Feldenkrais Methode, samen met een hele groep vrijwillige meespelers. Zij speelden vooral mee omdat ze zelf zo enthousiast zijn over de feldenkraislessen en hun effect. De film vind je hier onderaan de blog.

Een van de hoofdrolspeelsters verzuchtte toen ze de film zag: ik heb helemaal niet verteld dat ik weer met bomen kan sjouwen. Ik heb haar daarom gevraagd om alsnog over haar ervaringen met de Feldenkrais Methode te vertellen.

Dit is Yette’s verhaal:

In de film wordt gezegd:

‘je bewegingen voelen natuurlijker en gemakkelijker en met direct resultaat’

‘optimaal wil leren functioneren in alles wat hij of zij doet’

‘je krijgt een groter bewegingsrepertoire tot je beschikking en daarmee de vrijheid om te kiezen wat voor jou prettiger en lichter voelt’

Dat is het echt voor mij!

Ik kon niet meer lange dagen werken in het zware landschapsbeheerwerk in de provincie. In mijn angst zag ik mezelf in een rolstoel terecht komen. Steeds meer last kreeg ik van knie, heup en rug.
En wie moet er dan de Amerikaanse rivierkreeft uit z’n lijden verlossen als we bij Natuurmonumenten in Het Hol in Kortenhoef maaien?
Of wie moet er al dat maaisel verwijderen zodat we de dotters kunnen zien langs het Gein en dat daar ratelaar blijft.
En wie zorgt dan dat de Oude Joodse Begraafplaats in Maarssen niet met bomen dichtgroeit. (Machinekade, gesticht in ca. 1749 In gebruik ca. 1749-ca. 1925)

Dat is mijn werk.

Ik kreeg hulp van een manueel therapeut en fysiotherapeut en ik kreeg Orthomanipulatie.
Maar ik ging steeds vreemder lopen en had geen grip op hoe ik dat deed.

Gearmd met een vriend hoorde ik hem zeggen “het wordt wel erg, Yette, kan je niet anders lopen?”

Ik (ex-ergotherapeut) besloot verder te zoeken.
Via een arts die met me meedacht over wie er op dat vlak het beste ‘met mij mee kon denken’ kwam ik via een Cesartherapeute in Houten terecht bij een Cesartherapeute in Utrecht die ook Feldenkrais doet.
‘t Waren kleine details die ik kon veranderen met hééééél groot verschil. Binnen twee weken wist ik hoe ik het simpel anders kon doen.

Ik had de keuze mijn knie te overstrekken of dat niet te doen, bijvoorbeeld.
Ik was geraakt!
En gegrepen door de Feldenkrais Methode.
Ik had er al vaker over gehoord, nieuwsgierig als ik ben naar alles wat je leven kwaliteitsverbetering kan geven.
En het fysiek zware vrijwilligerswerk kan ik weer doen!

Van een behandeling, vergoed door m’n uitgebreide ziektekosten verzekering, ga ik nu net als mijn moeder deed naar ‘gym’. Zij ging alleen als er een Cesar of Mensendieck oefentherapeut voor de groep stond. Ik doe het nu met een Feldenkrais plus docent voor de groep.

[uit de film:]
“Ik wordt er heel blij van dat ik invloed heb op hoe ik het kan doen, hoe ik kan bewegen!”

Yette

Een prachtig stimulerend verhaal van Yette. Wil je reageren, wil je ook je ervaring met de Feldenkrais Methode delen? Schrijf dan onder reply je reactie.

Vijf fabels over onze houding – deel 2

De vorige keer heb ik geschreven dat er vijf fabels over de houding heersen en heb ik laten zien hoe we de zwaartekracht kunnen gebruiken om ons overeind te houden. In dit blog zal ik ingaan op de overige vier fabels.

2. Om rechtop te zitten moet ik mijn spieren gebruiken

kinderen zitten met zoveel natuurlijk en vanzelfsprekend gemak, dat kunnen volwassenen ook!

Regelmatig strekken mensen zich op om rechtop te zitten of staan. Daarvoor rekken ze zich uit langs hun wervelkolom. Waar ze zich niet van bewust zijn is, dat je dat alleen kunt doen door je met kracht je af te duwen van de stoelzitting met je zitbotten en/of van de grond met je voeten. Door dat te doen is je lichaam verstard in de spieractie en niet meer gemakkelijk beschikbaar voor beweging. Als deze actie onbewust wordt, omdat het zo’n gewoonte is geworden dat je het niet meer merkt, zet je deze actie vaak ook in je slaap voort. Door je hier meer bewust van te worden en je skelet meer als dragende kracht te ervaren, hoef je veel minder te doen om rechtop te zijn, zodat je weer kunt ontspannen in je spieren. Daardoor ben je ook meteen weer veel vrijer om te bewegen.

3. Zitten = stilzitten

Als je zit laat je je via je bekken door de stoelzitting dragen. Vaak leunen we tegen de rugleuning van een stoel, waardoor je wat meer naar achter rolt in je zitbotten of zelfs heel veel. Je bekken is echter het deel dat het zitten dynamisch maakt. Als het de ruimte krijgt om naar voor of achter te kunnen rollen en je je gewicht ook meer naar rechts en links kunt verplaatsen, kun je meer dynamisch zitten. Ook kun je gebruik maken van de ruimte in je buik en de energiepunten die daar zijn om dat dynamische karakter te ondersteunen.

4. Mijn rug moet me overeind houden

Belangrijke factor in onze houding is de wervelkolom. Als het goed is rusten de wervels in de wervellichamen op elkaar als een blokkentoren. Je wervelkolom loopt door je bekken door middel van het heiligbeen. Als je je bekken op de juiste plek in de zitbotten draagt, zijn de wervellichamen precies ten opzichte van elkaar gestapeld. Deze plek is het beste voelbaar in je bekkenbodem: iets meer naar voor dan de verbinding in je bekkenbodem tussen je zitbotten. De voorkant van de lendenwervels zit wel tot halverwege in de buik. De wervelkolom zit dus veel meer naar binnen dan wat we van de wervels voelen in onze rug. Dat voor te stellen laat ook makkelijker zitten.

Als je je bekken en wervelkolom op de juiste manier hun werk laat doen, ben je je veel meer bewust van je ruimtelijke vorm. Hoe meer je het als ruimte kunt voelen in plaats van als voorkant of achterkant, hoe gemakkelijker het zitten wordt. En staan is in mijn optiek zitten op je benen en kan dus met hetzelfde gemak.

5. Met mijn schouders naar achter help ik mezelf rechtop zitten

Hoe vaak hebben we in ons leven niet gehoord: zit recht, schouders naar achteren of variaties hierop. Het is echter een vergissing om aan te nemen dat je schouders je moeten helpen met je rechtop zijn. Het werkt wel, je schouderbladen duwen namelijk van achter tegen je borstkas aan, wat een meer opgestrekt gevoel geeft. Maar het heeft een groot nadeel. Je schouderbladen behoren bij je schouders en dus bij je armen en niet bij je romp. Je schouderbladen geven je armen hun bewegingsvrijheid. Als je ze inzet in het rechtop zijn heb je ze niet meer beschikbaar voor de armbewegingen. Mensen die dit gewoontegetrouw en dus ongemerkt doen krijgen op den duur pijn in hun schouders. Hun schouder moet het schouderblad meetrekken tegen de spieractiviteit van het rechtop zijn in. En dus is er voortdurend stress in het schoudergewricht.

Door het ontrafelen van deze fabels kun je zoveel natuurlijker en gemakkelijker zitten. Dat is wat ik mensen in mijn lessen laat voelen. Vandaar uit vertalen we het naar staan. Ik hoor graag van je als iets niet helder is. Schrijf je reactie of vragen in het commentaarveld hieronder of via de replyknop bovenaan het blog. Ik hoor het natuurlijk ook graag als dit blog je op ideeën brengt over je manier van zitten of staan.

Vijf fabels over onze houding – deel 1

Ik heb een tijdje geleden beloofd het over ‘houding’ te hebben.  Nu is het tijd dat ik mijn belofte inlos. Voor mij is houding een heel natuurlijk en ontspannen rechtop zijn, of dat nu zittend of staand is. Het is een evolutionair recht waar de mensheid minimaal 20.000 eeuwen aan gewerkt heeft en het zit in ons brein opgeslagen. Ook hebben we het in ons eigen leven in ons brein geprogrammeerd toen we als kind hebben leren zitten en staan en daarna zijn gaan lopen.

Klachten

Veel mensen hebben klachten, bijvoorbeeld rugklachten, juist als ze zich lang in dezelfde houding bevinden. We noemen dat ook wel statische klachten. We zitten veel meer dan evolutionair gezien goed voor ons is. Dat heeft er mee te maken dat we zo graag met ons enorme andere vermogen – ons denken – werken. We hebben de neiging dat denken ook in te zetten in onze houding en beweging, maar dat verstoort de natuurlijke vorm van bewegen.

Onze ideeën

Het sturen van onze motoriek vanuit ons denken is een simplificatie van bewegen. Het is onmogelijk alles wat bij bewegen tegelijk in ons lijf gebeurt te besturen vanuit ons denken. Bovendien gebeurt dat sturen op basis van onze ideeën over zitten en staan.

Rondom het denken over onze houding heersen de volgende fabels:

Fabel 1 – Ik moet me tegen de zwaartekracht in overeind houden. Als je denkt dat het moeilijk is om je in het zwaartekrachtveld overeind te houden, zal je veel meer spieren gebruiken dan nodig is.

Fabel 2 – Om rechtop te zitten moet ik mijn spieren gebruiken. Als je denkt dat je spieren je overeind moeten houden zal je veel overbodige spierkracht inzetten.

Fabel 3 – Zitten = stilzitten. Als je denkt dat een houding statisch is, dat het belangrijk is dat je stil zit of staat, zal je ook veel meer spieractiviteit hebben dan nodig.

Fabel 4 – Mijn rug moet me overeind houden. Als je bij de wervels alleen denkt aan de uitsteeksels die je voelt als je op de rug ligt en je je rug als platte plaat ziet, moet je altijd veel spierkracht geven.

Fabel 5 – Met mijn schouders naar achter help ik mezelf rechtop zitten. Als je zit zoals je dat vroeger op school geleerd hebt, duw je alleen maar met je schouderbladen tegen je ribben.

Hoe we ons denken wel kunnen inzetten in onze wijze van rechtop zijn, is door meer te begrijpen over hoe het werkt en wat wel en niet werkt. Ik zal deze keer ingaan op de eerste fabel.

1. Zwaartekracht

Zwaartekracht is er vòòr ons en niet tegen ons. De zwaartekracht werkt op twee manieren:

• het houd je bij het aardoppervlak, zodat je niet de ruimte invliegt
• de aarde geeft die kracht terug door je te dragen en als je springt mee te helpen vanuit de veerkracht van de aarde omhoog

Dus enerzijds is er de kracht omlaag en anderzijds is er de steunende of zelfs omhoogduwende kracht van het aardoppervlak. Als onze spieren dat toelaten kan de zwaartekracht ons helpen, door ons voor te stellen dat we onszelf kunnen laten rusten in het skelet. Het skelet is stevig en sterk genoeg om ons te dragen. We hoeven met onze spieren ons skelet nauwelijks te helpen, zodat we onze spieren vrij hebben voor beweging en balans.

Als baby hebben we perfect geleerd hoe we de zwaartekracht in ons voordeel kunnen laten werken. Als een baby wil omrollen verplaatst hij zijn gewicht bijvoorbeeld in de richting waar hij heen wil en gebruikt hij zijn arm of been als hendel om uit de middenpositie te komen. Het hele lichaam helpt mee door of toe te geven aan het verplaatsen van het gewicht of het actief te doen. Eerst gaat dat nog moeizaam, maar langzaamaan gaan de spieren steeds beter met elkaar en met de zwaartekracht samenwerken, zodat er een vloeiende beweging ontstaat. Dit proces is goed te zien in dit filmpje van een baby genaamd Liv. De woorden die er bij staan zijn ongeveer zoals een feldenkraisles gaat.

In mijn volgende blog zal ik ingaan op de overige vier fabels. Herken jij je in het idee dat je jezelf overeind moet houden? Of heb je nog een ander idee over rechtop zijn dat hier niet genoemd is? Laat het me weten in het commentaarveld hieronder of via de reply-knop bovenaan.

Stilstaan bij je voeten

Vragen je voeten wel eens om aandacht, bijvoorbeeld doordat ze pijn doen?
Heb je wel eens een blessure aan je voeten of enkelgewricht gehad?
Heb je wel eens last van stijfheid in je voeten of enkels?

Voeten worden wel onze onderdanen genoemd. Als ze regelmatig pijn doen worden ze in plaats daarvan stoorzenders. Daardoor heb je de neiging ze te gaan ontzien. Doordat je ze minder gebruikt verzwakken en verstijven je voeten, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.

Je voeten bestaan uit veel verschillende botjes die samenwerken in alle bewegingsfuncties, zoals staan, lopen, hardlopen of springen. Als er in die botverbindingen, de kleine voetgewrichtjes, een verstarring ontstaat raken andere gewrichten makkelijk overbelast.

Regelmatig kom ik in de praktijk mensen tegen met geheel verstarde voeten. Zij hebben zich niet gerealiseerd dat hun voeten zo stijf zijn. Door te laten voelen hoe het ook kan zijn – meer flexibiliteit, meer levendigheid –  komt er een soort hernieuwd waarnemen in die voeten.

Extra aandacht
Behalve gebeurtenissen in ons leven, zoals een verstuiking van de enkel of een gebroken botje, zijn er andere redenen waarom de voeten wel wat extra aandacht kunnen gebruiken:

• Je hebt je voeten meestal in schoenen. Als je nu je aandacht naar je voeten brengt, kun je ze dan in je schoenen voelen? Meestal voel je je voeten pas als de schoenen knellen, maar dan voel ze doordat ze pijn doen. Er is ook een ander voelen, de aanwezigheid van je voeten, je tenen, je hielen voelen. Dat is je bewust zijn van de communicatie tussen de sensoren in je voeten en je hersenen, die er anders meer onbewust is.
• De grond waarop je loopt is over het algemeen vlak, waardoor er minder prikkels zijn om door te geven naar je hersenen.
• Je voeten zijn het verst van je hersenen verwijderd en de zenuwbanen ernaartoe het langst in je lichaam. Dat heeft gevolgen voor de helderheid van het voelen van je voeten. Het vraagt om extra aandacht.
• In je voeten eindigen veel van de in je lichaam aanwezige energiebanen, die acupuncturisten gebruiken. Hoe open stroomt die energie bij jou?

Als je hersenen gelijkvormige prikkels krijgen – zoals wanneer je voeten afgeschermd zijn door je schoenen en/of wanneer je op vlak terrein loopt – gaan je hersenen er minder aandacht aan geven. Ze vallen als het ware in slaap. Er is iets nieuws nodig wat je hersenen weer activeert en wakker en alert maakt.

Blotevoetenpaden
De Chinezen weten deze dingen al eeuwen. Ga naar een park in welke stad dan ook in China en je vindt er duizenden kiezelstenen in prachtige patronen. Mensen trekken hun schoenen uit en lopen over de kiezelstenen om een betere gezondheid te bereiken. Het activeert de bloedcirculatie, de sensoren in de huid en laat de energie vrij stromen door de verschillende energiebanen.

Tegenwoordig vind je deze ‘blotevoetenpaden’ ook in Nederland op verschillende plaatsen. Meestal zijn er dan verschillende materialen waar je over heen loopt met je blote voeten. Deze paden hebben afwisseling in de prikkels via:
• verschillende hardheden, zoals stenen of houtchips.
• verschillende structuren, zoals fijn grint of grotere kiezelstenen.
• verschillende temperaturen, zoals het verschil in temperatuur tussen hout, zand en steen.
Al die verschillende prikkels maken je voeten weer wakker en alert en geven je een beter gevoel van evenwicht. Ook het lopen op bospaden, door herfstbladeren en op het strand hebben een soortgelijk weldadig effect.

Zelf thuis activeren
Thuis kun je je voeten activeren door met je voet op iets ongewoons te gaan staan: een zacht balletje, een hard balletje, een knikker, een bolletje wol of een paar sokken in een bolletje. Je gaat een poosje vol aandacht met een deel van je voet op het voorwerp staan, wacht tot je voet de nieuwe situatie accepteert en dan ga je weer gewoon op de vloer staan. Dat geeft een heel ander gevoel. Je kunt steeds met een ander deel van die voet erop gaan staan, waardoor je steeds weer nieuwe aanpassingen moet maken. Als je dat eerst steeds met dezelfde voet doet kun je het verschil in je voeten langzaam steeds groter maken. En dat helpt ook de hersenen prikkelen. Die worden helemaal actief als je ze verschillen laat voelen.

Heb jij ook ideeën over hoe je je voeten kunt stimuleren en meer bewust aanwezig laten zijn? loop je thuis ook op schoenen of ook wel op sokken of blote voeten? Hoe zou jouw blotevoetenpad eruit zien? Wat hebben jouw voeten nodig?
Via de reply knop linksboven onder de titel kun je je commentaar achter laten!

Hebben we een keuze in hoe we ouder worden?

Mijn moeder was redelijk fit tot haar 89ste levensjaar. Toen kwamen er steeds meer ongelukjes en steeds vaker onherstelbare schade. Meestal gaf ik haar tips en oefenprogramma’s om fit te blijven of zelfs fitter te worden. Zij kon het niet, zij kon zich er niet toe brengen deze oefeningen ook werkelijk te doen. Ik zag het en liet het los. Het is haar eigen keuze in hoe verre ze verantwoordelijkheid neemt voor haar gezondheid. Ze werd 97 jaar, waarbij ze steeds een beetje meer aan mogelijkheden verloor.
We hadden een goede tijd samen doordat ik haar kon accepteren zoals ze was.

In mijn groepen zitten mensen regelmatig jaren achtereen en ik zie daar dus ook de mensen ouder worden. Deze mensen nemen op een bepaalde manier wel verantwoordelijkheid. De lessen doen hen zichtbaar goed. Sommigen hebben een typisch loopje, waarin hun gewoonten te voorschijn komen. Altijd is dat loopje aan het eind van de les opgefrist, veranderd naar fitter, energieker, meer symmetrisch en vooral met meer balans.

Door de wekelijkse herinnering van het systeem aan wat er in beweging mogelijk is, kunnen ze zich veel beter handhaven dan zonder de feldenkraisles zou gebeuren. Feldenkraislessen zijn gymnastiek voor de hersenen. Veel meer dan bewegen alleen dat zou doen. Het is het activeren van het voelen in het bewegen wat het zo heilzaam maakt en wat de hersencellen activeert. En ook het maken van nieuwe en uitdagende bewegingen tijdens de les activeert de hersenfuncties.

Soms is het echter wel erg lastig dit ook mee naar huis te nemen en door de week er van te genieten, toe te passen. En al helemaal tijdens de onvermijdelijke twee maanden zomerstop.

Horty is een vrouw van 80, die ook al jaren meedoet in mijn wekelijkse lessen en die duidelijk worstelt met haar achteruitgaande lopen. Ze is toch op een gegeven moment aan de wandelstok moeten gaan, omdat door pijnklachten en verminderde spierkracht haar lopen te moeizaam werd.
Net als mijn moeder is het moeilijk voor Horty om thuis de noodzakelijke bewegingen te doen om zichzelf dagelijks te ondersteunen en fit te houden.

Tot deze zomer! Bij de laatste les zei Horty dat ze graag een individuele afspraak met me wilde om gedurende de zomerstop te zorgen dat ze niet achteruit ging. Ik keek blij verrast en we maakten een afspraak direct na de laatste les en een afspraak halverwege de zomerstop.

Horty had een schriftje mee om alles op te schrijven. We deden een aantal liggende en een aantal staande en lopende bewegingen.

Toen ze voor de tweede afspraak kwam stond ze voor me in een duidelijk andere energie en rechter op dan gemiddeld. We spraken over hoe het gegaan was. Het was erg moeilijk geweest om aan het oefenen te gaan. Steeds was er wat dat maakte dat ze morgen wel zou beginnen. Een duidelijk bekende strijd van iemand die iets wil, maar niet de manier vindt hoe dat vorm te geven, niet de discipline heeft om het ook echt te doen.

Tot ze er over na dacht: ‘Wat is nou een goed moment om die bewegingen te doen als ik ze echt dagelijks wil doen?’ Voor de liggende bewegingen koos ze ‘s ochtends vroeg meteen na het wakker worden. In het begin ging het wat geforceerd totdat ze merkte wat het voor een effect op haar had. Alles ging wat makkelijker en de pijnklachten verminderden.

Nu moest er nog een goed moment voor de staande en lopende oefeningen worden gevonden en daarvoor kozen we ‘s middags.

Ik was zo enthousiast over het resultaat! Zie je wel, het kan! We herhaalden wat bewegingen waar Horty onzeker over was en we deden een paar nieuwe waar nog wat meer uit te halen was. Ik was zo blij met haar overwinning, alsof ik hem zelf had behaald!

Vaak kijk ik wat machteloos naar het proces van ouder worden. Ik denk dat er zoveel meer mogelijk is als mensen er in kunnen geloven dat het haalbaar is. Vaak worden we al van te voren ontmoedigd door de in onze cultuur gehanteerde slogan: “Alles wordt minder als we ouder worden. Dat moet je accepteren.”

Ik wil dat niet accepteren. Waarom zijn er dan mensen die fit honderd worden. Is dat geluk hebben? Onderzoek heeft uitgewezen dat deze mensen gewoon niet bezig zijn met ouder worden. Ze blijven doen wat ze altijd deden, bijvoorbeeld in de tuin werken, hun huis schilderen, etc. Ze blijven fit door wat ze doen en door hoe ze denken.

Over het algemeen zitten mensen teveel en zeker als ze ouder worden. Hoe groter het percentage van je dag is dat je zit, hoe meer extra energie je er in moet steken om fit te blijven. Dat gaat niet vanzelf terwijl je slaapt. Daar moet je momenten voor creëren, zoals Horty deed!

Graag hoor ik hoe jij over dit onderwerp denkt, hoe jij hiermee om gaat. Je kunt de replyknop vinden boven aan dit blog.

Amy Cuddy: Je lichaamstaal vormt wie je bent

Op het blog over houding gaf René Maurer een reactie over de relatie tussen je lichaamshouding en hoe je je voelt. Hij merkt op, dat je houding ook zeer veel te maken heeft met hoe je jezelf op de wereld zet. Dat vraagt om een nadere uitdieping.

Amy Cuddy spreekt bij TEDtalks over ‘Your bodylanguage shapes who you are.’
Zij noemt wat je ziet aan iemands houding over hoe het met die persoon gaat lichaamstaal. En zij spreekt over de wisselwerking tussen die houding en hoe je je voelt en dat ze elkaar wederzijds beïnvloeden.

Amy vertelt vanuit eigen ervaring over haar onzekerheid, die zeer tot uitdrukking kwam bij het doen van presentaties op de universiteit. Ze kreeg het advies ‘te doen alsof tot het vanzelf beter gaat’ oftewel ‘Fake it till you make it’. Ze moest zichzelf daarvoor zekerder voor doen dan ze zich voelde en dat deed ze vooral vanuit een pose die zekerheid uitstraalt.
De strekking van haar verhaal is dat je je denken over jezelf daardoor verandert en dat dan de lichaamshouding meer vanzelf gaat, meer bij je past en dat je het dus wordt.

Dit is weer een heel ander aspect van houding. Het is een vorm van houding in de zin van rollenspel bedoeld om anders over te komen dan je je voelt. Amy Cuddy en haar team heeft wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de invloed van je houding: hoeveel zelfvertrouwen je zelf voelt en hoe je over komt bij anderen daardoor. Er blijkt een indrukwekkende relatie tussen beiden.

Wat René vertelt is dat hij zich na een feldenkraisles anders voelt. En dat is exact wat er gebeurt. Door de grotere ruimte en het grotere gemak in het staan, de vanzelfsprekendheid in het rechtop zijn, zul je je ook anders voelen. Het gevoel ligt verankerd in de lichaamshouding: verander je de lichaamshouding dan verander je het gevoel. Maar ook: verander je het gevoel dan verandert je lichaamshouding.

Feldenkraislessen doen het vooral op die eerste manier. Vanuit de NLP (Neuro Linguistic Programming) en andere methoden werk je meestal aan een verandering in je denken en voelen.

Wat ik als ervaren feldenkraispractitioner aan Amy zie is dat haar houding niet van binnen uit is gekomen, maar vanuit wilskracht en doorzettingskracht. Wat ik juist zo goed vind aan de feldenkraislessen, is dat die je anders laten staan of zitten door de veranderingen die in je houdingsgewoonten ontstaan door de les. Van daaruit voel je je ook anders.

Het is vaak geen blijvende verandering als je vervolgens weer in je dagelijkse beslommeringen komt en doorgaat zoals je het altijd deed. Het je heel bewust zijn van het nieuwe gevoel helpt je het langer mee te nemen in je leven van alle dag. Bij elke nieuwe bewegingsles wordt de verandering dieper, intenser en vertrouwder. Langzaam aan verschuift je fysieke ervaren van jezelf, je manier van denken en voelen en zul je in hoe je in leven staat definitief en haast onmerkbaar veranderen. Dit wil zeggen dat je zelfbeeld veranderd is.

Het verschilt per persoon hoe sterk je in je vaste gewoonten blijft of hoe open je staat voor verandering. Daardoor verschilt het ook per persoon hoe snel die verandering in een andere levenshouding merkbaar is, dus een veranderd zelfbeeld wordt.

Als het leven weer een wat sterkere wissel trekt zul je onwillewkeurig weer in je oude, sterker ingesleten gewoonten glijden. De kunst is het eerder op te merken, wat bewegingen te doen die eerder werkzaam waren en zo weer je nieuwe gewoontes en gevoelens terug te vinden.

Hoe sterker je dat proces bewust bent, kunt toepassen, hoe minder heftig zul je mee deinen met alles wat er in je leven gebeurt. En dat is een leven in balans.

En wat Amy Cuddy en haar team in hun onderzoeken vonden, is dat het effect vooral met ‘present zijn’ te maken zou hebben. Dat is natuurlijk waar feldenkraislessen je in het bijzonder mee ondersteunen: een sterker lichaamsbewustzijn, een sterker aanwezig zijn daardoor.

Misschien herken je bovenstaande in je eigen leven: Amy´s verhaal of ervaringen door het doen van feldenkraislessen of anderszins iets waar je aan denkt als je dit leest. Ik stel persoonlijke reacties op dit verhaal zeer op prijs, het maakt het twee richting verkeer en geeft mij aan waar jij als lezer in geïnteresseerd bent.

Waarom is ‘houding’ eigenlijk een gespreksonderwerp?

Ik was op de muziekuitvoering van het Houtense Muziek Collectief van het project ‘De Uitdrukking’. Zij hadden zo’n bijzonder programma in het Theater aan de Slinger dat ik het mee wilde maken. (zie hun pagina op Facebook: Project de Uitdrukking)

De deelnemers hadden muziek uitgekozen bij schilderijen of een schilderij uitgekozen bij een favoriet muziekstuk. De schilderijen waren van twee Houtense kunstenaars: Ineke Graamans en Joop van Putten. Geweldig te zien en horen hoe kinderen en jongeren daar duidelijke ideeën over hebben.

En wat een talent hadden ze deze avond bij elkaar gebracht!

Daar ontmoette ik in de pauze een bekende musicus waarvan de dochter had gespeeld. Uiteraard kwam de vraag waarom ik daar was en of ik dan ook in Houten woon. Ik legde uit dat ik daar was, omdat een van de initiatiefnemers René Maurer bij mij feldenkraislessen volgt. Hij had me de Facebookpaginalink gestuurd van het project.

‘Oh ja, Feldenkrais! Dat is toch iets met houding?’

Ik moest lachen. ‘Dat hoor ik wel vaker. Nee, het is iets met beweging. Voor ons is houding een pose tussen twee bewegingen in. Het woord houding heeft al meteen iets statisch.‘ En zo ontstond er een gesprek over mijn werk.

Het was geweldig de inspiratie te zien bij de kinderen en, mede daarom misschien ook wel, de rust en zelfbewustzijn die ze uitstraalden in hun performances. Maar naast de mooie muziek, bleef ook dit gesprek bij mij hangen.

Houding

Een goede reden, vond ik, om er eens op in te gaan, waarom zoveel mensen het over hun houding hebben.

1. Omdat je denkt dat je houding niet goed is

Dat begint al heel jong als iemand, je vader, je moeder, leraar, je commandeert om rechtop te gaan zitten. Mijn vader bijvoorbeeld zei daar dan bij: ‘anders haal ik de bezemsteel en schuif ik die achterlangs tussen je armen en je rug.’ Hij zei daarmee indirect ook dat mijn ’houding’ kennelijk niet was zoals het hoorde en dat houding iets is wat je doet, organiseert en regelt vanuit wilskracht.

Die bezemsteel moest mijn schouders naar achteren brengen en me zo rechter op laten zitten. Hij had zeker gelijk dat ik dan rechter op zou zitten, maar zou dat ook helpen om een betere houding te krijgen?

Ik denk van niet. Behalve misschien, omdat ik het zo vervelend vond, dat ik in mijn vaders buurt zou doen wat ik dacht dat hij bedoelde met rechtop zitten, nl. mijn schouders naar achteren trekken. Dat duwt de schouderbladen tegen de borstkas waardoor je minder gebogen in je bovenrug kunt zijn.

2. Omdat je klachten hebt in een bepaalde houding

De andere reden dat mensen geïnteresseerd zijn in hun houding is, dat er klachten ontstaan terwijl ze zitten of staan, de zgn. statische klachten. En dat is natuurlijke een hele duidelijke reden om met je houding bezig te zijn.

Je gaat op zoek naar nog meer adviezen over hoe je een ‘goede’ zit- of stahouding hebt. Je verwacht dat daarmee je pijnklachten wel zullen verdwijnen.

Maar is dat waar de oplossing zit?

Hoe doe jij dat?

Het corrigeren van je houding doe je met je spieren en vanuit wilskracht. Je trekt je schouders naar achteren, zoals mijn vader suggereerde, je trekt je buik in of kantelt je bekken naar een speciale positie. Of wat is het precies wat je doet? Ben je het je bewust? Zijn er ondersteunende woorden die je tegen jezelf zegt? Hoe lang houd je het vol? Hoe vaak denk je er aan?

Ik ben heel benieuwd hoe jij dat doet. Is je houding een issue voor je? Wat zijn jouw ideeën over een goede houding en een slechte houding? Of heb je er helemaal geen ideeën over of problemen mee? En dat is ook voor anderen interessant om te horen.

Schrijf je commentaar hieronder bij reply. Dan kunnen anderen ook meelezen en reageren, zodat er een interactie kan komen.

In de volgende blog zal ik dan schrijven wat vanuit mijn visie ‘houding’ is. En ik zal ingaan op welke elementen helpen om meer gemak in je zitten en staan te vinden? Welke elementen maken het juist moeilijker?

Hoe worden je bewegingen vloeiend en licht?

In onze gewoonten spannen we vaak ongemerkt veel meer spieren aan dan we hoeven. Dat maakt bewegingen minder makkelijk, stijver en hoekiger. Vaak is dat ook de onderliggende reden voor spier- en/of gewrichtspijn. Als we dat willen veranderen kunnen we kijken hoe bewegingen zijn georganiseerd.

Samenwerking tussen spieren

Elke beweging gebruikt een aantal samenwerkende spiergroepen.

• De spieren die de beweging maken noemen we agonisten. Deze spieren maken de beweging door zich te verkorten. Zij regelen o.a. de richting in wat je doet.
• Daarnaast heeft elke beweging een aantal spiergroepen, die in de tegenovergestelde richting werken. Die noemen we antagonisten. Zij moeten loslaten, vrijgeven, zich laten verlengen, stoppen met verkorten. Het tempo waarin dat gebeurt bepaalt mede de snelheid en de flow van de beweging, dus de vloeiendheid.

Deze samenwerking is wat we coördinatie tussen de verschillende spiergroepen noemen. Dat is een proces wat we meestal niet opmerken.

Een voorbeeld

Met een beweging wil ik die samenspel heel duidelijk laten voelen:

Je ligt op je rug met je knieën opgetrokken. Je linker hand leg je achter je hoofd, zodat je je hoofd ermee kunt helpen optillen. Je rechter hand leg je om je linker knie, zodat die dichter bij je buik/borst komt. Dan beweeg je je linker elleboog en knie naar elkaar toe, waarbij ook je hoofd mee op komt en laat je jezelf weer terug komen. Dit herhaal je een aantal malen, terwijl je opmerkt wat er gebeurt.

Doordat de bewegingen de zwaartekracht als tegenkracht hebben, kunnen de tegenwerkende spieren hun regulerende werk laten rusten. De zwaartekracht als remmende en dus regulerende kracht is voldoende. Daardoor kun je nog preciezer voelen waar je actief bent en aanspant, in dit geval in de buigers, dus de spieren aan de voorkant. En je kunt voelen waar je mee geeft en vooral niet zou hoeven aanspannen. In dit geval de strekkers, dus de spieren aan de achterkant.

Gewoonten

Uit gewoonte spannen we vaak ongemerkt werkende en tegenwerkende spieren tegelijk aan. Dat wil zeggen dat de tegenwerkende spieren, hier de rug- en nekspieren in plaats van vrijgeven en verlengen, mee aanspannen. Ze blijven hun verkortende werking doen en geven zo ongewild weerstand aan de beweging. Die wordt daardoor zwaarder en vraagt meer spierkracht en energie dan nodig zou zijn als deze spieren wel zouden loslaten.

Ook is het bewegen van het skelet niet zo duidelijk voor je als beide spiergroepen tegelijk werken. En dat is wat je juist wel wilt: als de buigers actief zijn wil je ook dat de wervelkolom in die richting beweegt en je rug dus rond wordt. Dat kun je voelen doordat de druk in de grond op bepaalde plekken toeneemt en dat andere delen, bijv. heup en schouder, van de grond bewegen.

Variaties

Door steeds een beetje de bewegingsrichting te wijzigen, bijvoorbeeld door linker elleboog en knie naar elkaar te bewegen of rechter elleboog en linker knie (zie foto) en visa versa of beide handen onder je hoofd en beide ellebogen en knieën naar elkaar toe, is het steeds op nieuw zoeken naar die samenwerking tussen voor- en achterkant. Door in de beweging nadruk te leggen op het voelen van lichtheid en de verandering ten opzichte van de vloer, gaan de spiergroepen steeds beter samenwerken. De beweging wordt geleidelijk lichter en gemakkelijker. De samenwerking tussen buigers en strekkers wordt beter en er ontstaat een betere coördinatie.

Effect van deze aandachtsvolle beweging

En als je dan weer zit en staat, merk je die veranderde samenwerking tussen je spieren doordat je houding spontaan anders is: er is een andere balans gekomen tussen voor- en achterkant, een ander gevoel van lengte misschien en ander gevoel van gemak in je rechtop zijn. Tijdens het lopen kun je de betere samenwerking merken als een lichter en beweeglijker lopen met meer souplesse.

Demonstratie van een danseres

Een van de Feldenkrais trainsters, Ruthy Alon, was danser van beroep. Zij laat in een YouTube filmpje dit principe prachtig zien. Degenen die de feldenkraislessen bij mij of een collega gedaan hebben, herkennen ze terug in de film.